سیستم های اعلام حریق اساسا براساس نوع تکنولوژی و نحوه عملکرد در تشخیص و اعلام حریق در سه دسته زیر طبقه بندی می‌شوند:

• سیستم های اعلام حریق متعارف (Conventional fire alarm systems)
• سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر (Addressable fire alarm systems)
• سیستم های آدرس پذیر آنالوگ (Analog fire alarm systems)

آشنایی با سیستم‌های اعلام حریق متعارف:

سیستم‌های کشف و اعلام حریق متعارف در حقیقت اولین تجهیزات الکترونیکی بودند که به منظور کشف حریق ایجاد شدند. این سیستم‌ها ساختار ابتدایی دارند و به دلیل سادگی در نصب و راه‌اندازی و هزینه پایین‌تر اغلب انتخاب مناسبی برای استفاده در ساختمان های کوچک محسوب می‌شوند.

اگر در سیستم‌های اعلام حریق پنل‌ها را مغزمتفکر و دتکتورها و سایر ادوات را اعضا یا عوامل در نظر بگیریم بار اصلی کشف و اعلام حریق بر دوش پنل اصلی اعلام حریق است.

برای تسهیل شناسایی حریق توسط سیستم‌های اعلام حریق متعارف لازم است ساختمان یا فضای تحت حفاظت به مناطق مشخص زون‌بندی شود،  به گونه ای که هر مدار حفاظت یک زون هشدار حریق را پوشش دهد. (پیشنهاد می‌کنیم حتما جزئیات نحوه زون بندی فضا را می‌توانید در مقاله «دستورالعمل‌های زون بندی فضا برای سیستم‌های اعلام حریق» مطالعه کنید)

وضعیت هر مدار درون منطقه حریق بر روی پنل کنترل هشدار حریق با علائم دیداری مشخص می‌شود. تجهیزاتی که در هر زون بر روی مدار قرار می‌گیرند می‌توانند در دو حالت هشدار یا سکوت قرار بگیرند. زمانیکه تجهیزی در زون حریق در حالت هشدار قرار می‌گیرد علائم دیداری مربوط به آن زون بر روی پنل روشن می‌شود و افراد باید برای پیدا کردن مکان دقیق حریق و قطعه فعال شده تک تک قطعات قرار گرفته بر روی زون را به صورت دستی بررسی کنند. 

آشنایی با سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر:

در سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر معضل بررسی دستی برای شناسایی قطعه فعال شده و در حقیقت مکان دقیق حریق برطرف شده است. در این سیستم هر تجهیز یا دستگاه بر روی مدار لوپ دارای آدرس اختصاصی است بطوریکه در هنگام حریق پنل فورا از محل دقیق حریق مطلع می‌شود. 

 در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر قطعات در لوپ‌های بلندی حلقوی پشت سر یکدیگر قرار می‌گیرند و لوپ نهایتا به کنترل پنل ختم می‌شود. به گونه ای که دو رشته سیم از مرکز اعلام حریق به کلیه دتکتورها و شستی های مدار مربوط متصل شده و نهایتاً به مرکز مزبور باز می گردد و تشکیل یک حلقه یا لوپ را می دهد. بنابراین هر حلقه بر حسب پروتکل مربوط ممکن است دارای چند صد وسیله شامل دتکتورها، شستی ها و ماژول های ورودی یا خروجی باشد.

در این سیستم‌ها سیگنال‌های ارسالی از هر یک از دتکتورها، شستی ها یا دیگر تجهیزات به کنترل پنل حریق به صورت انفرادی قابل شناسایی است به این ترتیب دیگر نیازی به زون بندی فضا نیست.

تعداد قرار گرفتن تجهیزاتی بر روی هر لوپ به پروتکل برند مربوطه بستگی دارد.

در برخی پروتکل ها هر ترکیبی از دتکتورها و ماژول های ورودی و خروجی قابل استفاده بوده و در برخی دیگر پنجاه درصد از ظرفیت کانال به دتکتورها و پنجاه درصد دیگر به ماژول های ورودی/خروجی اختصاص دارد.

هر مدار برحسب سازنده ممکن است از چند تا چند صد قطعه را پوشش دهد. همچنین سیستم‌های بزرگ ممکن است دارای مدارهای چندگانه باشد.

ماژول‌های ورودی:

دستگاه‌های ورودی آدرس‌پذیر تجهیزاتی هستند که حریق را شناسایی کرده و هشدار حریق را بر روی پنل نمایش می‌دهند، این ادوات شامل موارد زیر هستند:

• دتکتورهای دودی
• دتکتورهای حرارتی (ثابت و نرخ افزایشی)
• شستی اعلام حریق
• پاسخ دهنده ها
• تجهیزات اعلام حریق
• اینترفیس ورودی

ماژول‌های خروجی:

دستگاه های خروجی سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر که به عنوان رله شناخته می شود، شامل موارد زیر است:

• رله های سیستم اخطار یا زنگ
• رله های درب بازکن
• رله های فرعی (کنترل عملکرد) مانند موارد زیر:
• کلیدزنی هواکش‌ها
• باز کردن یا بستن درب‌ها
• فعال‌سازی سیستم‌های اطفاء حریق
• فعال‌سازی وسایل آگاهی از حریق
• کنترل آسانسورها و انتقال کابین به طبقه امن

امکان برنامه ریزی پنل‌های سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر:

سیستم‌های آدرس پذیر دارای قابلیت برنامه‌ریزی تقریباً نامحدودی هستند. در پنل‌های آدرس‌پذیر سیستم ها می‌توان مواردی همچون نوبت‌بندی تخلیه ساختمان‌های بلند، کنترل درب‌های مختلف، ایجاد تاخیر در فعال‌سازی، فرمان به انواع تجهیزات اطفاء حریق مانند شبکه اسپرینکلرها، مانیتور ایستگاه‌های اعلام حریق و بسیاری موارد دیگر را برنامه‌ریزی کرد.

امکان اتصال پنل‌های سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر به صورت شبکه به یکدیگر و مانیتوریگ آن‌ها:

اساسا اتصال چندین پنل حریق به صورت شبکه به یکدیگر به منظور تبادل اطلاعات صورت می‌گیرد. در این نوع اتصال ورودی یک پنل ممکن است خروجی پنل دیگر را فعال نماید یا سیستم‌های بسیاری مانیتور شوند. اتصال پنل‌ها به صورت شبکه اغلب در مواردی انجام می‌شود که یک پنل به تنهایی ظرفیت پوشش چندین ساختمان را نداشته باشد.

آشنایی با سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر آنالوگ:

در یک سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر آنالوگ نیز مشابه سیستم‌های آدرس‌پذیر دتکتورها مجهز به آدرس اختصاصی خود بوده و به صورت حلقه ای کابل کشی می‌شوند. این گونه سیستم‌ها بر حسب ظرفیت و نیاز طراحی ممکن است دارای یک یا چند مدار حلقوی باشد. پنل کنترل در این نوع سیستم با هر دتکتور تبادل اطلاعات دو طرفه داشته و گزارش سلامت، هشدار یا خطا و غیره از آن دریافت می‌کند. همچنین با توجه به این که هر دتکتور دارای آدرس اختصاصی است پنل کنترل می‌تواند محل دقیق دتکتورها را بر روی صفحه نمایشگر نشان بدهد، که طبعاً بدون این که منطقه بندی مورد نیاز باشد محل دقیق آتش سوزی مشخص می‌شود، هرچند در بسیاری از موارد برای سهولت کار بهتر است زون‌بندی نیز انجام شود.

تفاوت عمده سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر با آنالوگ آدرس‌پذیر در این است که دتکتورهای آنالوگ آدرس‌پذیر هوشمند هستند و می‌توانند موارد بسیاری از جمله وجود آلودگی درون دستگاه (گرد و خاک و غیره) را گزارش نماید. به این ترتیب می‌توان در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به نگهداری تجهیز اقدام کرد. دتکتورهای مزبور همچنین می‌تواند قبل از اینکه که دود و حرارت شدید شود، پیش هشدار بدهد و قبل از اعلام فرمان تخلیه اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد.

در مقاله‌ای جداگانه در مورد الزامات تکمیلی در مورد نصب و راه‌اندازی سیستم‌های اعلام حریق در یک فضا صحبت کرده‌ایم.

مقایسه سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر با سیستم های اعلام حریق متعارف:

در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر:

• پنل حریق یک صفحه LCD دارد که معمولاً بجای یک چراغ مشخص کننده منطقه حریق، محل نصب دتکتور را شناسایی و نشان می‌دهد.
• هر دتکتور یا شستی دارای آدرس اختصاصی است.
• دتکتورهای به صورت مدار حلقه ای کابل کشی می شود.
• منطقه‌بندی حریق برای سهولت در مکان یابی امکان پذیر است ولی اجباری نیست.
• وجود صفحه کلید بجای کلیدهای جداگانه
• وجود واسط‌های لازم برای ارتباط به سرویس های دیگر در ساختمان

مدارهای حلقه‌ای در سیستم‌های آدرس‌پذیر در مقایسه با مدارهای شعاعی در سیستم های متعارف دارای امکانات اضافی زیر است:

• عملکرد دتکتورها به طور مداوم کنترل می شود.
• در صورت بازشدن مدار از یک طرف سیستم می تواند از طرف دیگر ارتباط برقرار نماید.
• داده‌ها دارای قابلیت انتقال می‌باشد که ممکن است برای کنترل خروجی‌های مانند سرویس‌های مکانیکی، از کارانداختن دستگاه‌ها و سرویس‌های ورودی همچون کلید شناورها، پمپ‌های آتشنشانی و غیره به کار رود.

مزایای سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر:

به طور کلی سیستم‌های اعلام حریق آدرس پذیر در مقایسه با سیستم‌های اعلام حریق متعارف از امتیازات زیر برخوردارند:

• سریع‌تر شدن زمان پاسخ‌دهی: هشدار هر دستگاه دتکتور یا شستی به صورت تکی بر روی پنل نمایشگر حریق ظاهر می‌شود.
• کاهش هزینه تاسیسات: اعم از هزینه‌های مربوط به کابل‌کشی و نیروی کار
• انعطاف بیشتر: سهولت افزایش دستگاه های اضافی، اتصال پنل نمایشگر حریق به دیگر پنل ها، ایستگاه ها، پنل های میمیک و غیره، قابلیت منطقه‌بندی حریق در صورت لزوم.

در انتها بد نیست اشاره کنیم که سیستم‌های اعلام حریق تنها بخشی از راهکارهای اکتیو حفاظت در برابر حریق هستند علاوه بر راهکارهای اکتیو روش‌های دیگری نیز برای حفاظت فضا در برابر حریق وجود دارد که جزئیات آن را می‌توانید در این مطلب مطالعه کنید: آشنایی با راهکارهای Passive و Active مقابله با حریق