اتاق‌های تمیز (clean rooms) محیط‌های کاری کنترل شده‌ای هستند که به دلیل فرآیندهای ویژه‌ای که در آن‌ها رخ می‌دهد ذرات معلق موجود در هوا و سایر آلاینده‌های محیطی به طور مداوم باید در آن‌ها رصد شود. الزاماتی که برای هر محیط در نظر گرفته می‌شود براساس کارآیی که برای آن محیط در نظر گرفته شده، متفاوت است.
نمونه‌ای از این محیط‌های کاری استاندارد را می‌توان در صنایع مختلف مانند: داروسازی، بیوتکنولوژی، غذایی، تجهیزات جراحی، پلی‌اپتیک، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و مواردی از این قبیل یافت.
با توجه به شرایط ویژه کلین روم‌ها می‌توان اینطور نتیجه گرفت که در صورت هر گونه آتش‌سوزی خسارات ناشی از حریق تنها به موادی که در آتش‌سوزی از دست می‌رود محدود نمی‌شود، بلکه سایر محصولات جانبی حریق همچون دود و خاکستر نیز می‌تواند تا حد زیادی سطح آلودگی محیطی را افزایش داده و اتاق را از حالت استاندارد خارج کنند، به این ترتیب دیگر تا بازگشتن محیط به شرایط استاندارد فرآیندها و تجهیزاتی که در این محیط تست می‌شوند مورد تائید نخواهد بود.
تاثیر تهویه:
بنابراین در کلین روم‌ها شناسایی حریق در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اندازه اطفای کارآمد حائز اهمیت است. چالش شناسایی حریق در این محیط ها به دلیل تصفیه دائمی هوای محیط و نتیجتا رقیق شدن دود، بالاست.
اطفای ایمن:
در مورد اطفا، ماده اطفایی نباید پسماندی از خود برجای بگذارد یا سلامت حاضرین را به خطر بیندازد.
منابع حریق در کلین روم‌ها:
با توجه به حضور دائمی اکسیدکننده (هوا) در محیط برای ارزیابی ریسک حریق کلین روم‌ها بهتر است میزان ماده سوختنی و انرژی فعال‌سازی موجود در محیط همچنین شدت حریق احتمالی سنجیده شود.
عوامل داخلی:
- عوامل پرخطر
- استفاده از مشعل، لیزر، ماشین آلات و ادوات جوشکاری و مواردی از این قبیل
- وجود مواد قابل احتراق در محیط
- حرارت بالای ایجاد شده از ماشین‌آلات/تجهیزاتی که در پروسه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- جرقه ناشی از سوئیچ‌ها
- اتصال مدار کوتاه
- افزایش بار بر روی ماشین‌آلات
- الکتریسیته ساکن
عوامل بیرونی:
- اجزای بیرونی که در صورت گرم شدن بیش از حد می‌توانند موجب حریق شوند.
- تجهیزاتی که حرارت ایجاد می‌کنند همچون: اجاق‌های گاز، فرها و ...
- انعکاس اشعه خورشید
- شرایط دمایی و محیطی
- جوشکاری
- موتورهایی که با فرآیند احتراق کار می‌کنند.
توجه:
در طراحی سیستم اعلام و اطفای حریق علاوه بر ادوات و تجهیزات موجود در محیط باید سقف‌های کاذب و کانال‌ها و فیلترهای هوا را نیز در نظر داشت.
الزامات اساسی:
همانطور که گفته شد شناسایی فوری و اطفای موثر در کلین‌روم‌ها حائز اهمیت هستند چرا که پسماند حریق می‌تواند به اندازه خود حریق مضر باشد. بنابراین براساس تجهیزات موجود در فضا، ماده اطفایی به کارگرفته شده متفاوت خواهد بود.
عموما طراحان برای فضاهای اینچنینی سیستم‌های اطفای کلین را ترجیح می‌دهند چرا که:
- در این محیط‌ها مواد شیمیایی که به خودی خود اکسیژن تولید کنند وجود ندارد.
- هیدریدهای فلزی وجود ندارد.
- فلزات فعال لیتیوم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، تیتانیم، زیرکونیوم وجود ندارد.
- مواد شیمیایی رادیواکتیو همچون اورانیوم و پلوتونیم وجود ندارد.
در حفاظت این محیط‌ها باید سه مطلب را در نظر داشت:
- حفاظت از افراد حاضر در محیط
- حفاظت از تجهیزات
- حفاظت از فرآیندها
اطفای توتال:
در این اتاق‌ها بازشوها و داکت‌های تخلیه وجود دارد. در هنگام تخلیه، تمامی بازشوها باید مهر و موم شوند.
اطفای لوکال:
از تخلیه لوکال برای مواردی استفاده می‌شود که فضای مخاطره‌آمیز محدود نیست یا فضا با الزامات مربوط به اطفای توتال همخوانی ندارد. برای کلین روم‌های اینچنینی سیستم اطفای واترمیست گزینه مطلوبی است. به کمک واترمیست می‌توان تنها مکان‌هایی که احتمال وقوع حریق در آن‌ها بالاست را پوشش داد و نیازی به پوشش دادن کل اتاق نیست.
سیستم‌های اطفای حریق توتال و یا لوکال به کار گرفته شده برای کلین روم‌ها باید:
- بتوانند فورا پاسخگو باشند.
- سمی نباشند.
- هیچگونه پسماندی از خود برجای نگذارند.
- رسانای جریان الکتریسیته نباشند.
در صورتیکه چندین عامل مخاطره آفرین در یک فضا وجود دارد برای محاسبه میزان عامل اطفایی بهتر است پرمخاطره‌ترین عامل در نظر گرفته شود.
در کنار نصب سیستم کارآمد تعمیر و نگهداری مطلوب از سیستم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برای این منظور بهتر است از سیستم‌های توزین مداوم، سوئیچ‌های فشار و فشار سنج با کنتاکت الکتریکی مناسب استفاده کرد.
طراحی سیستم مطلوب براساس اندازه فضا:
در کلین روم‌ها نیز مشابه سایر فضاها سیستم مهار حریق مطلوب به کار گرفته شده به شدت به اندازه، شکل و نحوه قرار گرفتن تجهیزات در اتاق وابسته است.
نازل‌ها براساس الزامات فضا طراحی می‌شوند تا بتوانند در هنگام اطفا فشار مورد نیاز را تامین کنند.
اطفای حریق در کلین روم‌های کوچک:
- گازهای خنثی
- FM200
- گازهای خنثی
اطفای حریق در کلین‌روم‌هایی با اندازه متوسط:
- گازهای خنثی
- گازهای خنثی با تکنولوژی جریان پیوسته
- FM200
اطفای حریق در کلین روم‌های بزرگ:
- گازهای خنثی
- گازهای خنثی با تکنولوژی جریان پیوسته
- واترمیست