کلین اجنت‌ها (Clean Agents) نوعی از سیستم‌های اطفای حریق هستند که عموما به فرم مایع یا گازی هستند، رسانای جریان الکتریسیته نیستند و به محض تخلیه در محیط به فرم گازی در می‌آیند. عموما پرسش‌های متعددی پیرامون این مواد و نحوه عملکرد آن‌ها برای اطفای حریق مطرح می‌شود که در ادامه برخی از پرتکرارترین این سوالات پاسخ داده‌ایم.
- حفاظت از حریق با چه مخاطرات ویژه‌ای همراه است؟
مخاطرات ویژه براساس ماهیت عملیات و امکان جایگزین کردن آن‌ها با رویکردهای حفاظت شده تعریف می‌شود. برای بررسی اینکه آیا به سیستم منحصربفردی برای اطفا حریق نیاز هست یا خیر برای شروع می‌توان با این پرسش‌ها آغاز کرد: آیا امکان تعویض فرآیندها و آیتم‌ها وجود دارد؟ آیا خسارت زمانی که حریق به همراه دارد قابل جبران است؟ آیا سیستم‌های زائدی در فضا وجود دارد؟ آیا در صورت از کار افتادن سیستم می‌توان هنوز به عملیات ادامه داد؟
اگر پاسخ شما به تمامی این پرسش‌ها منفی است باید سیستم حفاظت از حریق مناسبی برای سازه و دارایی موجود در ساختمان در نظر بگیرید. سیستم‌های اطفای حریق برای مخاطرات اینچنینی در 5 گروه دسته‌بندی می‌شوند: کلین اجنت‌ها، فوم، پودر خشک شیمیایی، کربن‌دی‌اکسید و سیستم آبی واترمیست.
- منظور از کلین اجنت‌ها چیست؟
کلین اجنت‌ها مواد اطفایی گازی برای اطفای حریق هستند. از آنجاییکه این مواد حریق را به فرم گازی اطفا می‌کنند، به محیط تحت حفاظت خود آسیبی وارد نمی‌کنند و پس از اطفا پسماندی از خود برجا نمی‌گذارند. به همین خاطر «کلین اجنت» (Clean Agent) نامیده می‌شوند.
- چطور می‌توان فهمید که کلین اجنت‌ها برای افراد حاضر در محیط ایمن هستند؟
تست‌های مشخصی برای سنجش کارایی و میزان سمی بودن کلین اجنت‌ها در نظر گرفته شده است. بنابراین ایمنی و استفاده از آن‌ها مطابق اصول استانداردی مشخص در NFPA 2001 سنجیده می‌شود.
- آیا قرار گرفتن افراد در معرض کلین اجنت‌ها بی‌خطر است؟
بله، بخشی از تست‌های مشخص شده در SNAP به تاثیرات جانبی کلین اجنت‌ها بر افراد غلظت طراحی مناسب برای آن‌ها اختصاص دارد. بنابراین در حال حاضر تمامی کلین اجنت‌های موجود برای افراد بی‌خطر هستند. با این حال بهتر است افراد در هنگام تخلیه در محل حضور نداشته باشند.
- از کجا بدانیم که کلین اجنت‌ها اثر مخربی بر روی محیط زیست ندارند؟
طبق سیاست جایگزین جدید قابل توجه EPA ایالات متحده (SNAP)، سازمان EPA تاثیرات مخرب کلین اجنت‌ها بر محیط زیست را مورد بررسی قرار داده است. به همین خاطر تمامی کلین اجنت‌های موجود در حال حاضر مورد تائید SNAP هستند و هیچگونه اثر مخربی برای محیط زیست در پی ندارند.
- کلین اجنت‌ها چه موادی هستند؟
کلین اجنت‌ها در فاز تجاری در دو گروه اصلی دسته بندی می‌شوند: کلین اجنت هایی بر پایه گازهای خنثی و کلین اجنت‌هایی بر پایه هالوکربن. عموما این مواد با نامی که انجمن گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع آمریکا ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers) برای آن‌ها در نظر گرفته است، شناخته می‌شوند.
|
نام تجاری |
نام ASHRAE |
کمپانی سازنده ماده اطفاء |
|
آرگونیت |
IG-55 |
کمپانی‌های متعدد |
|
آرگون |
IG-01 |
کمپانی‌های متعدد |
|
FE 13™ |
HFC-23 |
کمپانی دوپوینت |
|
FE 36™ |
HFC-236fa |
کمپانی دوپوینت |
|
FE-25™ / ECARO-25® |
HFC-125 |
کمپانی دوپوینت |
|
FM-200® |
HFC-227ea |
کمپانی دوپوینت |
|
اینرجنت |
IG-541 |
کمپانی‌های متعدد |
|
نیتروژن |
IG-100 |
کمپانی‌های متعدد |
|
NOVEC TM 1230 Fire Protection Fluid |
FK-5-1-12 |
کمپانی3M |
|
پرواینرت و پرواینرت 2 |
IG-55 |
کمپانی‌های متعدد |
- کدام یک از کلین اجنت‌ها از بقیه بهتر است؟
تمامی کلین‌اجنت‌هایی که در حال حاضر وجود دارند مورد تائید سازمان SNAP بوده و در مهار حریق بسیار کارآمد هستند. لازم به ذکر است که هر کدام از این مواد اطفایی ویژگی‌های منحصر بفرد خود را دارند و بهترین راه برای باخبر شدن از ویژگی‌ها و الزامات مربوط به آن‌ها مراجعه به NFPA 2001, Standard on Clean Agent Fire Extinguishing Systems است.
- کلین اجنت‌ها چگونه حریق را مهار می‌کنند؟
کلین اجنت‌ها به دو صورت حریق را مهار می‌کنند: total flooding (اطفای کل محیط مورد نظر)، local application (اطفای موضعی).
در اطفای توتال ماده اطفایی به صورت سه بعدی در کل محیط پخش می‌شود تا به غلظت مطلوب برای مهار حریق (که به صورت درصد حجمی از ماده اطفایی در هوا بیان می‌شود) برسد. سیستم‌های اطفای توتال می‌توانند به صورت اتوماتیک و یا دستی عمل کنند.
سیستم‌های اطفای لوکال به صورت موضعی و محلی (2 بعدی) بر روی حریق تخلیه می‌شوند. تفاوت اصلی اطفای توتال و لوکال در لزوم نبودن مانع فیزیکی در مسیر اطفای حریق است.
- چه چیز باعث می‌شود کلین اجنت‌ها از سایر اطفا کننده‌ها مثل آب موثرتر باشند؟
از قدیم آب اولین ابزار کنترل حریق بوده است. اما با پیچیده‌تر شدن و حساس‌تر شدن تکنولوژی در حال حاضر برای مهار حریق کافی نیست.
سیستم‌های مبتنی بر کلین اجنت می‌توانند فورا حریق‌های کلاس A، B و C را در مراحل اولیه مهار نمایند. با شناسایی و مهار فوری حریق آثار مخرب حریق به تجهیزات به حداقل ممکن می‌رسد و ضریب ایمنی افراد بالا می‌رود.
علاوه بر این کلین اجنت‌ها مواد اطفایی هستند که به صورت سیال گازی هستند که به کمک همین ویژگی می‌توانند به قفسه‌ها و فضاهای محصور نفوذ کنند. مهم‌ترین تاثیر این ویژگی کمک به حفظ قطعات الکترونیکی مخفی درون تجهیزات است. پس از اطفا هیچگونه پسماندی از خود برجای نمی‌گذارند و به راحتی از محیط تخلیه می‌شوند و فرآیند به راحتی به روال سابق خود بازمی‌گردد.
برخلاف آب، کلین اجنت‌ها رسانای جریان الکتریسیته نیستند و موجب خوردگی قطعات فلزی نمی‌شوند.
- کلین‌اجنت‌ها بیشتر در چه محیط‌هایی به کار می‌روند؟
این سیستم‌ها عموما در مکان‌هایی به کار می‌روند که آب می‌تواند به تجهیزات حساس موجود در آن همچون دیتاسنترها، اتاق‌های مخابراتی، صنایع داروی و فرهنگی کاربرد دارند.
- تعمیر و نگهداری کلین‌اجنت‌ها باید هر چند وقت یکبار انجام شود؟
تمامی سیستم‌ها باید حداقل به صورت سالیانه تست و نگهداری شوند. این تعمیر و نگهداری باید توسط افراد حرفه‌ای انجام شود.
- هزینه سیستم‌های اطفای حریق کلین اجنت چقدر است؟
این سیستم‌ها هزینه ثابتی ندارند و قیمت آن‌ها براساس میزان گاز و تجهیزات جانبی مورد نیاز برای فضای مورد نظر محاسبه می‌شود؛ که این تجهیزات با ابعاد و وسعت فضای تحت حفاظت ارتباط مستقیم دارند.
- منظور از گاز هالون چیست؟
گاز هالون ماده شیمیایی است که عموما در سیستم‌های اطفای حریق یافت می‌شود. از قرن 20ام استفاده از دو هالون 1211 و 1301 رواج پیدا کرد. که هر دوی آن‌ها با نام تجاری بروموتریفلوئورمتان شناخته می‌شوند.
- آیا تولید هالون‌ها ممنوع شده است؟
طبق پروتکل مونترال که در سال 1987 تنظیم شده هالون‌ها برای محیط‌زیست مخاطره آمیز هستند. براساس این پروتکل آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) و سایر کشورها از سال 1994 تولید هالون‌ها ممنوع اعلام شده است.